Η συμφωνία Ισραήλ - Χαμάς και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράν

Του Δρα Άριστου Αριστοτέλους

τέως Βουλευτή

Η συμφωνία Ισραήλ - Χαμάς για ανταλλαγή κρατουμένων, δεν είναι απλώς απρόοπτη εξέλιξη για όσους ανέμεναν ότι η αντι ισραηλινή αυτή στρατιωτική παλαιστινιακή οργάνωση, θα υποδαύλιζε κρίση Καΐρου – Τελ Αβίβ με κίδυνο πιθανής ανάφλεξης στην περιοχή για να βγει από την απομόνωση στην οποία έχει βρεθεί. Είναι κι ένα γεγονός του οποίου οι προεκτάσεις φτάνουν μέχρι και στον υπό εξέλιξη γεωπολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ σημαντικών δρώντων στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα μεταξύ Τουρκίας - Ιράν.

Τα δεδομένα στην Αίγυπτο, αντίθετα με τις διάφορες εκτιμήσεις, προφανώς δεν άφηναν περιθώρια στη Χαμάς να επιδοθεί σε προσπάθεια επίτευξης των ανωτέρω σκοπών. Όπως φάνηκε από τις τελευταίες διαδηλώσεις και τον αποφασιστικό τρόπο καταστολή τους, το στρατιωτικό καθεστώς που βρίσκεται στην εξουσία μετά την ανατροπή του Μουμπάρακ - αλλά ακολουθεί την πολιτική του έναντι του Ισραήλ - είναι πιο ισχυρό απ' ό,τι πιστεύεται, ενώ οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις είναι διχασμένες. Επίσης το ισλαμικό στοιχείο στο οποίο η Χαμάς προσέβλεπε σε υποστήριξη για να παρασύρει τους Αιγύπτιους στρατιωτικούς σε σύγκρουση με το Ισραήλ, φαίνεται να συνεργάστηκε με το καθεστώς στην επιβολή της τάξης στους δρόμους του Καΐρου. Εξάλλου η συμφωνία Ισραήλ - Χαμάς είχε επιτευχθεί με ενέργειες του Καϊρου, υπογραμμίζοντας και πάλι τον ηγετικό ρόλο της Αιγύπτου στην περιοχή. Είναι αυτό τον ηγετικό ρόλο που επιδίωξε τελευταίως να παίξει ή μάλλον να υποκλέψει η Τουρκία εκμεταλλευόμενη τις διάφορες αδυναμίες στον αραβικό χώρο, περιλαμβανομένης και της εσωτερικής κατάστασης της Αιγύπτου, δημιουργώντας ένταση με το Ισραήλ για να κερδίσει τη συμπάθεια των Αράβων. Από την άλλη, η Σαουδική Αραβία, που έχει την μεγαλύτερη ίσως επιρροή επί της Χαμάς, ουδόλως θα ήθελε την περίοδο αυτή να ξεσπάσει νέα στρατιωτική σύγκρουση Αράβων - Ισραήλ. Μια τέτοια εξέλιξη, πιστεύεται ότι θα βοηθούσε το καθεστώς Άσαντ, το οποίο αντιμετωπίζει συνθήκες εξέγερσης και το οποίο στηρίζεται από το Ιράν, να ανακουφιστεί από την πίεση αυτή, αποπροσανατολίζοντας την προσοχή των αντικαθεστωτικών στη σύγκρουση με το Ισραήλ. Και τούτο τη στιγμή που η Σαουδική Αραβία επιθυμεί την ανατροπή του και την εξουδετέρωση της γεωπολιτικής επιρροής του Ιράν από την περιοχή, το οποίο θεωρεί κίνδυνο για τα συμφέροντά της.

Πέραν τούτων, η συμφωνία με την Χαμάς, την οποία το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και η Ε.Ε θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση είχε και άλλες προεκτάσεις: Διαφοροποίησε την εικόνα της οργάνωσης και της πρόσθεσε κύρος, σε σχέση με τη Φάταχ, αφού πέτυχε να ελευθερώσει τους 1.027 Παλαιστινίους κρατουμένους με αντάλλαγμα τον ένα ισραηλίτη που κρατούσαν αυτοί. Το δίλημμα τώρα της Χαμάς θα είναι μάλλον πώς θα συνδυάσει τη εικόνα αυτή με τη γνωστή της τακτική για ανορθόδοξη στρατιωτική δράση που ήταν η κύρια έκφραση προώθηση της πολιτικής της έναντι του Ισραήλ. Επίσης, καλυτέρευσε τουλάχιστον επί του παρόντος το κλίμα στην περιοχή, και όσον αφορά το Ισραήλ η συμφωνία βοηθά να χαλαρώσει κάπως η διεθνής πίεση σε βάρος της κυβέρνησης Νετανιάχου, η οποία κατηγορείται για άκαμπτη στάση στο Παλαιστινιακό.

Επιπλέον προκύπτουν και οι ακόλουθες γεωπολιτικές επισημάνσεις: Εκτός της Αιγύπτου, που είναι παραδοσιακή ηγέτιδα μεταξύ των Αράβων, ηγετικό ρόλο στην περιοχή φαίνεται να διεκδικεί να διαδραματίζει τόσο το Ιράν όσο και η Τουρκία. Είναι εμφανές ότι αυτός ο ρόλος βρίσκεται ήδη υπό εξέλιξη και είναι ανταγωνιστικός, και σταδιακά, όχι και πολύ μακριά, οι αντίθετες ενέργειες τους πιθανόν να τον καταστήσουν οξύτερο. Ήδη, στο ευρύτερο στρατηγικό πεδίο η Άγκυρα συμφώνησε με τις ΗΠΑ για εγκατάσταση αντιπυραυλικών συστημάτων στο έδαφός της, προκαλώντας την έντονη διαμαρτυρία των Ιρανών. Στη Συρία οι Τούρκοι, σε αντίθεση με του Ιρανούς, άλλαξαν στάση και υποστηρίζουν τους αντικαθεστωτικούς εναντίον του Ασαντ, συνιστώντας ταυτόχρονα πρόκληση κατά της επιρροής του Ιράν. Όμως ακόμη μεγαλύτερη γεωπολιτική πρόκληση για την Τουρκία και το Ιράν εκκολάπτεται στο Ιράκ όπου η αποχώρηση των Αμερικανών αφήνει κενό δυνάμεως και πεδίο έντονου ανταγωνισμού μεταξύ τους. Ασφαλώς υπό τέτοιες συνθήκες το Κουρδικό δεν θα παραμείνει ανεπηρέαστο.