ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ

ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ,
ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΤΟΥ ΑΚΕΛ, ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗΤΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ
ΓΙΑ ΤΟ 2010 ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ

Τετάρτη, 16 Δεκεμβρίου 2009

Κύριε πρόεδρε,
κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Η φετινή συζήτηση των προϋπολογισμών του κράτους για το 2010 είναι ιδιαίτερα ξεχωριστή για τα δημόσια οικονομικά και τα πολιτικά δρώμενα, τόσο σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και στην Κυπριακή Δημοκρατία. Το 2009 ήταν ένας χρόνος με τεράστιες επιπτώσεις στους ρυθμούς ανάπτυξης των οικονομιών των κρατών ανά το παγκόσμιο , με φυγόκεντρες δράσεις στα δημόσια οικονομικά, στην παραγωγική διαδικασία, στο εμπόριο και την εργασία. Με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) περιλαμβανομένης και της Κύπρου, να αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν και να αναστρέψουν την ύφεση. Στόχος μας μέσα από την κρίση αυτή είναι η διάσωση του βιοτικού επιπέδου του λαού μας, του κράτους πρόνοιας και των κοινωνικών παροχών, χωρίς ταυτόχρονα να εξασθενούν άλλοι τομείς από τις περικοπές. Σαν τέτοιοι τομείς είναι και η εθνική άμυνα και η ασφάλεια, που έχουν τη δική τους σημασία, δεδομένης της εκκρεμότητας στο Κυπριακό και της παρουσίας των κατοχικών δυνάμεων.

ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ
Αναφερόμενος στο διεθνές πεδίο, είναι πρόδηλο ότι η χρηματοπιστωτική κρίση και η συνεχιζόμενη οικονομική κάμψη έχουν επηρεάσει σχεδόν κάθε πτυχή της δημοσιονομικής δραστηριότητας των κρατών, περιλαμβανομένης και της άμυνας. Στην Ευρώπη, όπου σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ειρήνης της Στοκχόλμης, παρατηρείται βασικά και η μόνη κάμψη στις αγορές εξοπλισμών κατά το 2008, σε σύγκριση με άλλες περιοχές, κάτω από το βαρύ οικονομικό κλίμα, οι διάφορες χώρες σημειώνουν αισθητή μείωση στα εισοδήματά τους και σοβαρά ελλείμματα στον προϋπολογισμό τους καθ’ υπέρβαση των προσδιορισμένων ορίων του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Όπως διαπιστώνει ο οργανισμός Forecast International, κάτω από την πίεση των δεδομένων αυτών και της ανάγκης ελέγχου των δημοσιονομικών τους ελλειμμάτων, πλείστες ευρωπαϊκές χώρες προβαίνουν σε σημαντικές περικοπές σε διάφορους τομείς στρατιωτικής δραστηριότητας οι οποίες τον επόμενο χρόνο προβλέπεται ότι θα είναι ακόμη πιο εμφανείς.

Υποτροπή σε σχεδιασμούς και αμυντικούς προϋπολογισμούς
Η εξέλιξη αυτή αποτελεί σοβαρή υποτροπή στις διαχρονικές εκκλήσεις και προσπάθειες κύκλων των Βρυξελλών, των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ να πείσουν τους Ευρωπαίους εταίρους για διάθεση αυξημένων πόρων για την άμυνά. Ο στόχος που είχε τεθεί ανάμεσα σε χώρες της ΕΕ για τη διάθεση όχι λιγότερο του 2% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος τους (ΑΕΠ )για την άμυνα, μόνο η Βρετανία και η Ελλάδα, τουλάχιστο μέχρι πρόσφατα – φυσικά η κάθε μια για διαφορετικούς λόγους - βρίσκονταν το 2007 μέσα στα πλαίσια αυτά (2,4% και 2,3% αντίστοιχα, σύμφωνα με το Eurostat ). Σημειώνεται ότι στοιχεία παλαιότερων χρόνων ανέβαζαν τα ποσοστά αυτά σε 4% και 5%. Ωστόσο, κάτω από το βάρος αμείλικτων οικονομικών πραγματικοτήτων, ο μέσος όρος αμυντικών δαπανών στο χώρο της Ε.Ε. μειώθηκε από 1,6% το 2002, σε 1,5% το 2007. Το 2008 και το 2009 αναμένεται να κυμανθεί ακόμη σε χαμηλότερα επίπεδα, ήτοι γύρω στο 1,4% – 1,3% . Στις χώρες του Ευρώ προβλέπεται να κυμανθεί γύρω στο 1,2%. Οι ίδεις τάσεις αναμένονται και για το 2010.

Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα, σε πλείστες περιπτώσεις, να οδηγήσει σε περικοπές σε ανθρώπινο στρατιωτικό δυναμικό, μειώσεις στους ρυθμούς ανανέωσης των εξοπλισμών και ακύρωσης έργων στρατιωτικής υφής. Οι φημολογούμενες περικοπές στις αμυντικές δαπάνες στη Βρετανία, που ενδεχόμενα θα επηρεάσουν και τις βάσεις στην Κύπρο, αποτελεί κλασσικό παράδειγμα όσον αφορά τη διαπίστωση αυτή. Και τούτο, ιδιαίτερα, αν λάβει κανείς υπόψη το γεγονός ότι μετά την 11η Σεπτεμβρίου, οι βάσεις στην Κύπρο έχουν αναβαθμιστεί σε σημασία για τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς, όχι απλώς ως στρατηγικός επικοινωνιακός και κατασκοπευτικός κόμβος, αλλά και ως προχωρημένο ορμητήριο στα σχέδιά τους για αντιμετώπιση «ασύμμετρων απειλών».

ΚΥΠΡΟΣ
Άμυνα ως διαχρονική προτεραιότητα
Όσον αφορά την Κύπρο, θα πρέπει να λεχθεί ότι η μείωση στις αμυντικές δαπάνες δεν είναι σημερινό φαινόμενο όπως επιχειρούν κάποιοι να το παρουσιάσουν. Σε αντίθεση με τα λόγια και τις μεγαλόστομες διακηρύξεις που πολλές φορές εμπεριέχουν και το στοιχείο της πατριδοκαπηλίας και πολιτικής εκμετάλλευσης, τα οικονομικά στοιχεία φανερώνουν την πραγματικότητα σε ό,τι αφορά τις προτεραιότητες της κυπριακής πολιτείας στο θέμα της άμυνας. Βασικά, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, από το 1993 υπάρχει μια σταθερή μείωση στις αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, υποδηλώνοντας αναθεώρηση της ιεράρχησης της άμυνας ως τομέα κρατικής δραστηριότητας σε σχέση με άλλους τομείς προτεραιότητας. Και αυτό σε αντιδιαστολή με τις πομπώδεις διακηρύξεις προς το αντίθετο που προέβαλλαν ορισμένοι κατά τη διακυβέρνησή τους. Πιο συγκεκριμένα από 6,6% που ήταν κατά μέσο όρο μεταξύ 1989 – 1993 οι αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, μειώθηκαν στο 4,6% το 1994-1998 και στο 2,7% το 1999 – 2003. Το φαινόμενο αυτό αποτελούσε σαφή αντίφαση με τις τότε επίσημες δηλώσεις για προτεραιότητα στην άμυνα και στις αόριστες και επικίνδυνες διακηρύξεις σχετικά με το «δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου», καθιστώντας την υφεστιολογία της τότε εποχής μια πραγματικά ριψοκίνδυνη πολιτική για την ημικατεχόμενη μας πατρίδα. Το 2004 – 2008 οι αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό επί του ΑΕΠ κυμαινόταν γύρω στο 2,04% , ενώ το 2010 προβλέπεται να κυμανθούν γύρω στο 1,9% - 2,0%, δηλαδή χαμηλές μεν σε σχέση με άλλες εποχές αλλά πιο ψηλά από το μέσο όρο στην Ε.Ε. και στο χώρο του Ευρώ.

Είναι πρόδηλο από τα ανωτέρω ότι η ανάγκη συμμόρφωσης με τους δείκτες του Μάαστριχτ ως βασική προϋπόθεση ένταξης στην Ε.Ε. αλλά και αργότερα στη ζώνη του Ευρώ, άσκησαν αφόρητες πιέσεις στα δημοσιονομικά της Κυπριακής Δημοκρατίας και στις αμυντικές δαπάνες ως συνεπεκόλουθο. Οι πιέσεις έγιναν ακόμη πιο έντονες στην τελευταία διετία, δεδομένης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, της ενεργειακής κρίσης και του προβλήματος της ανομβρίας, που ασφαλώς δεν άφησαν ανεπηρέαστη την πατρίδα μας και τους προϋπολογισμούς μας και βέβαια τα κονδύλια για την άμυνα. Ως εκ τούτου και το 2010 αναμένεται να είναι έτος οικονομικής περισυλλογής, παρουσιάζοντας σχετική μείωση της τάξης των €5 εκ. σε σύγκριση με τον περσινό προϋπολογισμό όσον αφορά την αμυντική θωράκιση. Όμως, όπως διαβεβαίωσε στην Επιτροπή Άμυνας ο αρμόδιος Υπουργός, οι προϋπολογισμοί είναι καλά μελετημένοι και ναι μεν προβλέπεται να είναι πιο περιορισμένες οι νέες αγορές κατά το υπό συζήτηση έτος αλλά δεν επηρεάζουν ούτε τη συντήρηση, ούτε και την αποτελεσματικότητα των υφιστάμενων οπλικών συστημάτων, ούτε και του άλλου στρατιωτικού υλικού και μέσων, ή τη μαχητική ικανότητα και επιχειρησιακή ετοιμότητα της Εθνικής Φρουράς (Ε.Φ.) όπως επιχειρούν να υποδείξουν μερικοί.

Γνώμονας: Τρέχουσες Ανάγκες/ Τρία Προγράμματα
Όπως έχει αναφερθεί από κυβερνητικής πλευράς, ο προϋπολογισμός του τομέα ετοιμάστηκε με γνώμονα τις τρέχουσες ανάγκες και πολιτικές εξελίξεις. Γι αυτό και σε περίπτωση διαφοροποίησης των δεδομένων, έτσι που να προκύψει περαιτέρω ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς, με οποιαδήποτε άλλα προγράμματα, η κυβέρνηση θα επανέλθει με συμπληρωματικό προϋπολογισμό. Εξάλλου θα πρέπει να σημειωθεί ότι από την ανάληψη της διακυβέρνησης από την παρούσα κυβέρνηση, το Υπουργείο Άμυνας έχει δρομολογήσει αποφάσεις και ενεργοποιήσει αμέσως τρία σημαντικά προγράμματα, που ήταν καθηλωμένα και ανενεργά, και βρίσκονται τώρα σε πορεία υλοποίησης και για τα οποία η Δημοκρατία θα καταβάλει γύρω στα €200 εκ. Σ’ αυτά περιλαμβάνεται και η αγορά ελικοπτέρων, η παραλαβή των οποίων θα αρχίσει τον επόμενο χρόνο, όπως και άλλων σημαντικών μέσων που θα ενισχύσουν ουσιαστικά το έργο της Ε.Φ. και την αποτελεσματικότητά της.

Αναδιοργάνωση – Μελέτη Απειλής
Σημαντικές είναι και οι ενέργειες στον τομέα της οργάνωσης της άμυνας και της Εθνικής Φρουράς. Με την ανάληψη της διακυβέρνησης η κυβέρνηση προχώρησε στην ολοκλήρωση του προγράμματος αναδιοργάνωσης, η υλοποίηση του οποίου ξεκίνησε το 2007. Επιπλέον το ΥΠΑΜ, μετά από μελέτη και ενδελεχή αξιολόγηση των κατοχικών δεδομένων, των διαφόρων μορφών προκλήσεων, κινδύνων και απειλών που αντιμετωπίζει η Κυπριακή Δημοκρατία στη σύγχρονη εποχή, των αναγκών Έρευνας και Διάσωσης και των υποχρεώσεων της ως μέλος της Ε.Ε, έχει σχεδιάσει και την ανάλογη οργάνωση για την αντιμετώπιση τους ή την αποτροπή τους. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού οι αρμόδιοι φορείς προωθούν την αναδιοργάνωση του σώματος και τη δημιουργία ενός μικρού ευέλικτου και ταχυκίνητου μηχανοποιημένου στρατού, ικανού να ανταποκριθεί στις διάφορες απειλές, κινδύνους, προκλήσεις και διεθνείς υποχρεώσεις.

Κληρονομιά σωρείας προβλημάτων προσωπικού
Είναι γεγονός, επίσης, ότι το Υπουργείο Άμυνας έχει κληρονομήσει σωρεία άλλων σοβαρών προβλημάτων που παρέμειναν άλυτα για χρόνια, χωρίς να έχουν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Έχει επιφορτισθεί με την υποχρέωση, ως υπεύθυνη κυβέρνηση να τα επιλύσει. Κληρονομήθηκαν προβλήματα προαγωγής και αφυπηρέτησης στελεχών, που περιεπλάκησαν από διάφορους χειρισμούς, κανονισμούς και σκοπιμότητες του παρελθόντος, για τα οποία το Υπουργείο επεξεργάζεται ειδική νομοθεσία για τη σωστή ρύθμισή και την προώθηση τους. Το Υπουργείο βρέθηκε αντιμέτωπο με προβλήματα υπαξιωματικών και Εθελοντών Πενταετούς Υποχρέωσης που χρόνιζαν κυριολεκτικά. Κατά καιρούς, προτάσεις για επίλυσή τους παρέμειναν ανεκπλήρωτες υποσχέσεις, ενώ τώρα η κυβέρνηση τις περιέλαβε σε ειδικό νομοσχέδιο που βρίσκεται ενώπιον της Βουλής για την υλοποίηση τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Υπήρχαν προβλήματα προαγωγών και μονιμοποίησης Εθελοντριών των οποίων επίσης άρχισε η επίλυση τους, όπως και πολλά αλλά ζητήματα που ήταν σε εκκρεμότητα, περιλαμβανομένης και της ανεπαρκούς στελέχωσης του Υπουργείου για αντιμετώπιση θεμάτων που προέκυψαν από την ένταξη μας στην Ε.Ε. και την άσκηση μιας σύγχρονης αμυντικής πολιτικής.

Φυγοστρατία
Επίσης σε ό, τι αφορά τους κληρωτούς και το μέγα θέμα της φυγοστρατίας, πολύ καθυστερημένα και αφού ήδη διογκώθηκε το πρόβλημα άρχισε η πολιτεία να ασχολείται μαζί του. Η παρούσα κυβέρνηση κληρονομώντας το χρονίζον αυτό πρόβλημα έκρινε ότι τα κάποια μέτρα που λήφθηκαν από προκατόχους της, δυστυχώς όχι μόνο δεν απέδωσαν, αλλά η αδυναμία εφαρμογής των προνοιών της νομοθεσίας που προωθήθηκε, επιδείνωσαν το πρόβλημα. Το ΥΠΑΜ έχει εκπονήσει ειδική μελέτη για πάταξη του φαινομένου αυτού και όπως μας έχει πληροφορήσει ετοιμάζει δέσμη μέτρων τα οποία σύντομα θα προωθήσει.

Σχέσεις Ελλάδας - Κύπρου
Σε ό,τι αφορά τις σχέσεις με την Ελλάδα η κυβέρνηση όπως αναφέρει στο πρόγραμμά της , τις θεωρεί τον ακρογωνιαίο λίθο της αμυντικής της πολιτικής στην αποτρεπτική της στρατηγική. Είναι αντιληπτό βέβαια ότι η τοπική άμυνα της Κύπρου είναι κατά κύριο λόγο ευθύνη και υποχρέωση των κυπριακών δυνάμεων της Ε.Φ και ότι μέσα στα πλαίσια της αντιμετώπισης των διαβαθμισμένων προκλήσεων και απειλών κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως έχουν αξιολογηθεί και ιεραρχηθεί από το ΓΕΕΦ, η Ελλάδα έχει το δικό της σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει ενεργώντας καθοριστικά στην αντιμετώπιση των προκλήσεων, απειλών και κινδύνων. Συναφώς, χαιρετίζουμε τις ενέργειες του Υπουργείου, για εξορθολογισμό και πραγματική ενίσχυση των σχέσεων των δύο κρατών στον τομέα αυτό, όπως περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα της διακυβέρνησης Χριστόφια. Επικροτούμε επίσης την απόφασή των κυβερνήσεων Ελλάδας – Κύπρου, όπως ανακοινώθηκε κατά την τελευταία επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Άμυνας, για αναβάθμιση των σχέσεων των δύο κρατών καθώς και για εκσυγχρονισμό του μνημονίου διαχείρισης κρίσεων το οποίο είναι ετεροχρονισμένο και κατά την άποψή μου περίπλοκο και εν πολλοίς ανεφάρμοστο. Προς το σκοπό αυτό, πληροφορούμαστε ότι έχει συσταθεί από το Υπουργείο ειδική επιτροπή.

Συνεισφορά στην ΚΕΠΠΑ
Αναφορά θα πρέπει τέλος να γίνει και στη συνεισφορά τις Κύπρο σε διεθνείς ειρηνικές δραστηριότητες και σε αποστολές της Ε.Ε μέσα στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Άμυνας και σε σχέση με αποφάσεις και ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, η οποία εκτιμάται ιδιαιτέρως. Αναφερόμαστε στη συμμετοχή της Κύπρου με επιτελείς, με στρατιωτική αστυνομία και ιατρικές μονάδες στη HELBROC battlegroup στην οποία μετέχουν η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Η Κύπρος συνδράμει με αξιωματικούς στην EU NAVFOR Somalia – “Atlantica” για την προστασία εμπορικών πλοίων και άλλων σκαφών στην περιοχή, καθώς και στη EUFOR Tchad/RCA στην Ανατολική Chad και στις Βόρειανατολικές περιοχές της Κεντρικής Αφρικής για προστασία των πολιτών και αλλά και του προσωπικού των Ηνωμένων Εθνών. Η Κυπριακή Δημοκρατία παραχώρησε εξοπλισμό για 500 άτομα για την εκπαίδευση των Δυνάμεων Ασφάλειας της Σομαλίας έπειτα από πρωτοβουλία της Γαλλίας, μετά από σχετικό ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών. Επίσης τον περασμένο Σεπτέμβρη φιλοξένησε ειδικό σεμινάριο για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και Πολιτική Άμυνας, που διοργανώθηκε με την υποστήριξη του Κολλεγίου Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Αμυντικής Πολιτικής, με σκοπό την εξοικείωση με την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και Αμυντική Πολιτική. Συμμετείχε στην AMSCC, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Αθήνας για την αντιμετώπιση και ικανοποίηση αναγκών της Ε.Ε. και άλλων ενδιαφερομένων οργανισμών για θαλάσσιες μεταφορές και στο οποίο μετέχουν η Ελλάδα, η Ιταλία, η Σλοβενία και η Πολωνία.

Συμπεράσματα
Καταλήγοντας θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε ότι στον τομέα της άμυνας, οι ανάγκες, δεδομένης της απειλής και της ασύγκριτα μεγάλης ισχύς του αντιπάλου, είναι τεράστιες και οι πόροι εξαιρετικά περιορισμένοι. Ό, τι και να διατεθεί είναι λίγο. Τα πράγματα για την άμυνα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα κάτω από συνθήκες οικονομικής ύφεσης και περικοπών. Όμως μια παταγώδης αποτυχία στον οικονομικό τομέα από κακοδιαχείριση ή αλόγιστες δαπάνες θα έχει πολύ πιο μεγάλες, ίσως και ολέθριες, επιπτώσεις στον αμυντικό τομέα αλλά και στο εθνικό πρόβλημα. Γι αυτό ενώ μεριμνούμε για την ευρωστία της οικονομίας μας θα πρέπει εφόσον συνεχίζεται η κατοχή να προσπαθούμε ταυτόχρονα να διατηρούμε στον ύψιστο δυνατό βαθμό την αποτελεσματικότητα της άμυνάς μας σε συνεργασία με την Ελλάδα, διαθέτοντας πόρους από το ΑΕΠ μας για το σκοπό αυτό, ανάλογα με τις δυνατότητες μας. Και είναι φανερό ότι προς αυτή την κατεύθυνση κινείται με υπευθυνότητα η παρούσα κυβέρνηση.