ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΛΙΒΥΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

Λιβύη: Ο πόλεμος τερματίζεται,

η μάχη για εξουσία αναμένεται

Του δρα Άριστου Αριστοτέλους

Mε την είσοδο των δυνάμεων των εξεγερθέντων στην Τρίπολη, η κατάρρευση του καθεστώτος Καντάφι δεν είναι πια θέμα αν θα πραγματοποιηθεί, αλλά πόσο σύντομα θα επιτευχθεί. Πιο κρίσιμο ωστόσο είναι το ερώτημα τι θα γίνει με την αλλαγή του καθεστώτος στη μετά τον Καντάφι εποχή και γιατί η κρίση και αστάθεια στη Λιβύη πιθανόν να συνεχίσουν ακόμη για πολύ;

Οι ομάδες των εξεγερθέντων από τις διάφορες περιοχές της χώρας – δυτικοί, ανατολικοί, ορεινοί. Άραβες, ισλαμιστές, νομάδες, φυλές κ.λπ - δρουν σήμερα κάτω από την ομπρέλα του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου (ΕΜΣ). Όλους τους ενώνει ο υπέρτατος στόχος της απαλλαγής της χώρας από τον «Αδελφό Ηγέτη» και άσχετα με το εκτόπισμα και την ισχύ τους έχουν προσφέρει άνδρες και αίμα σε πολλά μέτωπα στο λιβυκό εμφύλιο πόλεμο. Η κάθε μια αναμένει ότι θα έχει λόγο, ρόλο, μερίδιο εξουσίας και οικονομικό όφελος στη νέα τάξη πραγμάτων.

Όμως πώς θα αντιδράσουν μετά που ο κύριος στόχος που τους ενώνει θα έχει επιτευχθεί και ο Καντάφι θα πάψει να υφίσταται ή έστω θα συνεχίσει για κάποιο χρονικό διάστημα να αντιστέκεται χωρίς να έχει τον έλεγχο του κράτους; Πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα όταν αρχίσουν οι διεργασίες για την εγκαθίδρυση του νέου καθεστώτος, μετά που θα κατακερματιστεί το υφιστάμενο μωσαϊκό ενότητας των εξεγερθέντων; Θα υπάρξει η απαιτούμενη ωριμότητα, αυτοσυγκράτηση, συναίνεση και συνεργασία ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το έργο της ανοικοδόμησης της χώρας; Να εδραιωθεί η ασφάλεια, να προωθηθεί ο εκδημοκρατισμός της πολιτικής ζωής, η ανασυγκρότησης της κοινωνίας και της οικονομίας και η ανάπτυξης; Το πιθανότερο είναι να αρχίσουν οι διαφωνίες, οι τριβές και οι συγκρούσεις για τη νομή της εξουσίας και για το μερίδιο του πολιτικού και οικονομικού οφέλους που πιστεύουν ότι τους αναλογεί, ενώ νέο κράτος θα δυσκολεύεται να συγκροτηθεί.

Η ανησυχία αυξάνεται αν αναλογισθεί κανείς ότι οι ομάδες έχουν στην κατοχή τους αρκετά πολεμοφόδια και οπλισμό και έχουν εκπαιδευθεί στη χρησιμοποίηση τους. Ο κίνδυνος είναι ότι η αντιπαράθεση θα προεκταθεί στη χρήση στρατιωτικής βίας για την επίλυση διαφορών. Έτσι εκεί που αναμένεται πως με την κατάρρευση του καθεστώτος Καντάφι ο πόλεμος οδεύει προς το τέλος του, οι μάχες ενδέχεται να συνεχίσουν, με τη διαφορά ότι τώρα θα είναι μεταξύ εξεγερθέντων και όχι απλώς μεταξύ Κανταφικών και αντικαθεστωτικών.

Παρόμοια γεγονότα έχουν καταγραφεί με την αλλαγή του καθεστώτος στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, δημιουργώντας συνθήκες αστάθειας που συνεχίζουν να ταλανίζουν τις δύο χώρες μέχρι σήμερα. Υπάρχουν λοιπόν μαθήματα και στις δύο περιπτώσεις που αν οι ενδιαφερόμενοι τα είχαν μελετήσει, ίσως να μπορούσαν να αποφευχθούν τα χειρότερα στη Λιβύη.

Δεδομένου του ιστορικού των ομάδων αυτών, των τάσεων και αντιλήψεων που τις διακρίνουν, τα πράγματα προβλέπονται δύσκολα. Η σύγκρουση πιθανόν και να είναι αναπόφευκτη και η κρίση και η αστάθεια στη χώρα μακράς διάρκειας και ίσως αιματηρή. Το ΕΜΣ έχει πολύ δύσκολο έργο να επιτελέσει και η Κύπρος θα πρέπει να σταθεί στο πλευρό των επίσημων εκπροσώπων του νέου καθεστώτος, για να βοηθήσει στο μέτρο των δυνατοτήτων της στην οικοδόμηση της ειρήνης και της σταθερότητας στη Λιβύη.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Τουρκία: Το τέλος των στρατηγών;

Του δρα Άριστου Αριστοτέλους

Η παραίτηση του Αρχηγού του Επιτελείου των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΤΕΔ) και των Αρχηγών των Τριών Κλάδων λίγο πριν τη συνεδρία του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου σηματοδοτούν καμπή στη συνεχιζόμενη πάλη ισχύος μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας για τον έλεγχο του κράτους, υπέρ των πολιτικών. Αποτελεί όμως η εξέλιξη αυτή την αρχή του τέλους της ηγεμονίας των στρατηγών; Ποιες οι επιδράσεις της στις διεθνείς σχέσεις της χώρας και στο Κυπριακό;

Το πανίσχυρο τουρκικό στρατιωτικό κατεστημένο κάτω από το βάρος των μεταρρυθμίσεων για εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και αποδυναμωμένο από την υπόθεση Ergenekon - της συνωμοσίας για στρατιωτική ανατροπή της κυβέρνησης - βρισκόταν το τελευταίο διάστημα σε συνεχή άμυνα. Τώρα φαίνεται και να υποχωρεί. Η ισλαμική κυβέρνηση ενισχυμένη από τις πρόσφατες εκλογές και την κατάσταση της οικονομίας, παίρνει για πρώτη φορά το πάνω χέρι στο παραδοσιακά ελεγχόμενο από τους στρατηγούς Ανώτερο Στρατιωτικό Συμβούλιο – υπεύθυνο για σειρά πραξικοπημάτων στην χώρα. Προχωρεί επιβάλλοντας αφυπηρετήσεις και προαγωγές της έγκρισης της και απλώνει τα πλοκάμια του ελέγχου της στο στράτευμα.

Η αξίωσή της από την προηγούμενη ηγεσία να αποπέμψει από τις τάξεις των ΤΕΔ στελέχη που ενεπλάκησαν στην Ergenekon, οδήγησε στις παραιτήσεις των τεσσάρων Αρχηγών. Παραιτήθηκαν γιατί, από τη μια, δεν ήθελαν να ενδώσουν στους πολιτικούς, και από την άλλη, για να μην καταστούν συνυπεύθυνοι στη θυματοποίηση συναδέλφων. Η αντικατάσταση τους με άλλους στρατιωτικούς της εμπιστοσύνης του Ερντογάν ήταν φυσιολογική.

Αντίθετα με το τι προσδοκούσαν οι παραιτηθέντες, δεν υπήρξε ούτε κρίση, ούτε έντονες αντιδράσεις εντός των Ενόπλων Δυνάμεων και στο πολιτικό στερέωμα, ώστε να ανατραπούν τα σχέδια των κυβερνώντων, όπως θα συνέβαινε σε άλλες εποχές. Αυτό ίσως να σημαίνει ότι άρχισε να γίνεται κουλτούρα και στην Τουρκία η αποδοχή υποταγής των στρατιωτικών στην εκλεγμένη πολιτική ηγεσία, στο πρότυπο των δυτικών κοινωνιών.

Βέβαια είναι πρόωρο να εξαχθεί το οριστικό συμπέρασμα ότι η εξέλιξη αυτή, αν και πολύ σημαντική, σημαίνει το τέλος της κυριαρχίας των στρατιωτικών. Η επιρροή τους είναι βαθειά ριζωμένη σε όλες τις βαθμίδες των ΤΕΔ και γενικότερα στην τουρκική κοινωνία. Ούτε και μπορεί, τουλάχιστο επί του παρόντος, η κυβέρνηση να συγκρουστεί μαζί τους και να τους παραμερίσει από το να έχουν βαρύνουσα άποψη – ίσως και πρώτο λόγο - όπως και πριν στα θέματα ασφάλειας της χώρας.

Στο διεθνές πολιτικό περιβάλλον η Τουρκία ούτως ή άλλως διαδραματίζει ρόλο περιφερειακής δύναμης –κάτι που της επιβάλλει το δημογραφικό, οικονομικό και στρατιωτικό εκτόπισμα και η ισχύς της, καθώς και η γεωγραφία και οι εξελίξεις στον περίγυρο της. Πρόκειται για δεδομένα που ωθούν την Τουρκία στην κατεύθυνση μιας πιο ανεξάρτητης από την Ουάσιγκτον και την Ευρώπη εξωτερικής πολιτικής, πιο φιλόδοξης και διεκδικητικής, που εκ των πραγμάτων θα συνεχίσει να αναπτύσσεται ανεξάρτητα από την τύχη των στρατιωτικών.

Το ίδιο ισχύει σε μεγάλο βαθμό και στο Κυπριακό. Παρά το ό,τι θα έβλεπε κανείς θετικά τον εξευρωπαϊσμό της Τουρκίας και στην προκειμένη περίπτωση τη σημαντική αλλαγή στο συσχετισμό δυνάμεων υπέρ των πολιτικών, ωστόσο οι αντιλήψεις των κυβερνώντων δεν διαφέρουν από εκείνες των στρατηγών για τη σημασία της Κύπρου για την ασφάλεια της χώρας, αν και στο Κυπριακό η κυβέρνηση Ερντογάν θέλει να παρουσιάζεται κάπως πιο ευέλικτη διεθνώς. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι ανεξάρτητα από τις διαμορφούμενες σχέσεις στρατιωτικών και πολιτικών, με την ανάπτυξη της χώρας ως ισχυρής περιφερειακής δύναμης και τα τεράστια οικονομικά προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της αδυναμίας της να κατοχυρώσει την ασφάλεια των μελών της, το διαπραγματευτικό τοπίο στο Κυπριακό θα ευνοεί ολοένα και περισσότερο το τουρκικό στοιχείο.

Τέλος, ενόσω υπάρχει σταθερότητα στην Τουρκία και η κυβέρνηση Ερντογάν παραμένει ισχυρή, ο συσχετισμός δυνάμεων στην πάλη ισχύος με τους στρατιωτικούς θα την ευνοεί. Είναι δύσκολο όμως να προβλέψει κανείς πώς το θέμα των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων θα εξελιχθεί ή αν το Κουρδικό πρόβλημα θα οδηγήσει σε νέα μεγάλης κλίμακας σύγκρουση και αιματοχυσία και αν κάποια κρίση στην περιοχή, που επηρεάζει την ασφάλεια της χώρας, τελικά θα επαναφέρουν στο προσκήνιο τους στρατηγούς.
1/08/2011